Er zijn mensen die niet lezen. Ze lezen geen boeken, ze vinden het zonde van hun tijd. Zie de televisie commercials (altijd een treffend tijdsbeeld): jeugdige hyperactieve types vliegen hectisch carrièremakend over het scherm. Zo is het leven vandaag. Hooguit tijd om je arbeidsovereenkomst te lezen. Zo je die al hebt als ZZPer. Toegegeven, het kost moeite om je aan de snelheid van het hedendaagse te onttrekken. De informatie wordt met bakken over je uitgestort en om bij te blijven moet je kunnen snellezen, teksten scannen en de essentie eruit zeven. Wij mensen zijn visueel ingesteld. Plaatjes kijken kan iedereen. Snellezen is zoiets als een woordenstroom instant vertalen in een plaatje.
Nu zijn er mensen die helemaal niet kunnen lezen en dus ook in de woorden geen plaatjes kunnen ontdekken. Laaggeletterdheid noemen we dit. Woordblind, kan ook. Jaren geleden werkte ik voor de Stichting Lezen, een door de overheid gesubsidieerd clubje welwillende personen die voor hun aanwezigheid en inbreng van gedachten een rekening mochten sturen (toegegeven ik zelf ook). Wij maakten programma’s in buurthuizen en de schrikbarende confrontatie met analfabetisme in ons eigen hoogbegaafde landje opende mij toen de ogen. Allochtonen? Welnee, gewoon moeders en vaders en jongeren met een lagere school diploma. Ik geef als voorbeeld een sollicitatie bij de politie: van de 560 gegadigden vielen er direct 145 af, omdat ze geen behoorlijke Nederlandse brief konden schrijven. De overigen moesten een simpel proefwerkje maken. Een sollicitant wilde zijn pozietzi verbeteren, een ander wilde graag zufur worden. Een 25 jarige jongeman met 6 jaar Marinedienst(!) viel op met een 1 voor zijn invuloefening Nederlandse woorden. De spreekwoordenkennis bleek nauwelijks een test waard. Er was geen kennis. Men kan niet weten hoe een koe “verstand heeft” of, “een kalf uit de sloot haalt”. Dit soort – wel grappige, maar ook treurig stemmende – onzin. Hoe komt dit? Omdat wij geen ‘taaltucht’ meer kennen. De hiphoptaal van de straat dringt door in de media, vooral via de televisie met al die goedkope realityprogramma’s; hun hebben, hij hep en ik dee maar wat. Ondertussen is er nog steeds een Stichting, die nu Stichting Lezen & Schrijven heet en een prinses aan het hoofd heeft. Het is dus een hoogstaande zaak. Maar, de laaggeletterdheid is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen, ondanks het feit dat in het zog van de Stichting een uitgeverij is opgericht die “Eenvoudig communiceren” heet en de mensen aan het lezen wil krijgen door boeken te vertalen in ‘eenvoudige taal’. Er is bijvoorbeeld een abonnement ‘Literatuur voor beginners’ met de aanbeveling: Nederlandse literatuur, eenvoudig opgeschreven. Met al negen titels, waaronder de Max Havelaar en Kees de Jongen… Hoe in ’s hemelsnaam kun je literatuur eenvoudig opschrijven? In hurkzit? We hebben toch al de Donald Duck!
Ik omarm wat dit betreft onze “taalnazi” Alex Ruitenbeek, redacteur van het FD. Lees zijn stuk ‘Gezwets in de ruimte’
https://fd.nl/fd-persoonlijk/1214480/gezwets-in-de-ruimte
Ruitenberg is geen taalnazi, maar een grote taalvriend!
Laten we geld, zorg, aandacht en vakkennis stoppen in Nederlands taalonderwijs. Te beginnen in Groep 1. Dan hoeft onze literatuur niet gemutileerd te worden en zullen ruimtezwetsers vanzelf ophouden met hun indewartaal.